Το Κεμαλικό Έκτρωμα

Ο Μουσταφά Κεμάλ ήταν αναμφίβολα ένα ιδιαίτερα έξυπνο άτομο. Θα μπορούσε να είχε γίνει ένας από τους δημοφιλέστερους πολιτικούς του 20ου αιώνα. Αντ' αυτού κατόρθωσε να γίνει παρά ένας αδυσώπητος χασάπης (κάτι που αποδεικνύει ότι η ευφυϊα χωρίς ηθικές αρχές είναι καταστροφική)

Ο Κεμάλ υπήρξε ντοντμές (εβραιότουρκος) και ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας. Αλλά πέρα από αυτά ήταν ο άνθρωπος που κατόρθωσε να συνεχίσει την πορεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δια μέσω της μοντέρνας Τουρκίας, "διορθώνοντας" όσα νόμιζε ότι αποτελούσαν "λάθη" των Οθωμανών. 

Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1881, που βρίσκονταν ακόμα υπό τουρκική κατοχή. Γύρω στο 1894, ο Κεμάλ εγγράφηκε σε μια στρατιωτική σχολή στο Μοναστήρικαι το 1899 μετακομίζει στην Κωνσταντινούπολη, όπου εισάγεται στο στρατιωτικό κολλέγιο και μετέπειτα στη σχολή αξιωματικών. Αποφοιτεί από εκεί με το βαθμό του λοχαγού. Επηρεασμένος από τη σκέψη του Namik Kemal εντάχθηκε στο κίνημα των Νεοτούρκων. Όταν, με τη χρήση διαφόρων μηχανορραφιών, κατάφερε να μετατραπεί στον ηγέτη της Τουρκίας, εφάρμοσε ένα λεπτομερές σχέδιο ώστε να δημιουργήσει αυτό που θα γινόταν μια "σύγχρονη, ασφαλής δημοκρατία". Οι συνέπειες των μεθόδων του ειναι σήμερα προφανείς και τραγικές. Ακολουθούν μερικά από τα βήματα τακτικής που ακολούθησε:

1. Παρατηρώντας ότι ο χριστιανικός πληθυσμός της Μικράς Ασίας ήταν ακόμα δημιουργικός και ισχυρός έπειτα από 8 αιώνες Οθωμανικής κατοχής, ο Κεμάλ έφτασε στο συμπέρασμα ότι η ύπαρξη των Χριστιανών (Ελλήνων και Αρμενίων), ήταν εμπόδιο για την πρόοδο των Τούρκων. Επομένως, η λύση ήταν απλή: Μια γενοκτονία των χριστιανών στην Μικρά Ασία θα άνοιγε το δρόμο για την ανάπτυξη της Τουρκίας. Εξάλλου ο Κεμάλ δεν έχει σε υπόληψη τους Οθωμανούς και τις μεθόδους τους, καθώς είναι γεγονός ότι σεβάστηκαν σε γενικές γραμμές τους υπόδουλους χριστιανούς όλους τους προηγούμενους αιώνες.

Ιδού μερικές χαρακτηριστικές σκέψεις του Κεμάλ:

"...Αλλά αυτά τα δικαιώματα, για τα οποία μάχεται το έθνος μας, συνοψίζονται στην πραγματικότητα σε 2 σημεία: Πρώτα, στην ελευθερία της χώρας μας και του έθνος μας και δεύτερον να μη θυσιαστεί η πλειοψηγία με το να ληφθούν υπόψη της μειονότητες...Ακούσαμε τον Πρωθυπουργό να δέχεται το ψήφισμα της αυτοδιοίκησης για τους Αρμενίους. Κι αυτό προκάλεσε έγνοια στο λαό μας". (Μ. Kemal, τηλεγράφημα σε ανώτερους αξιωματικούς του Τουρκικού στρατού, 6 Ιουνίου 1919)

"Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στην Αμάσια, θεώρησα σκόπιμο να υποκριθώ ότι δεχόμαστε την ανεξαρτησία για τους Κούρδους, προκειμένου να αποφύγω περαιτέρω ένταση". (M. Kemal, "Λόγοι").

"Επιτέλους, σήμερα, με τη βίαια κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, τελείωσε η ζωή του Οθωμανικού κράτους. Κι επομένως, το τουρκικό έθνος καλείται να προστατεύσει το μέλλον του, την ελευθερία του, την ύπαρξή του και την πολιτιστική του ταυτότητα¨. (Μ. Kemal, διακύρηξη της 6ης Μαρτίου 1920).

"Η Τουρκία θα πρέπει να ακολουθήσει μια εθνική πολιτική. Όλοι ξέρεται ότι την εποχή των Οθωμανών υπήρχε διαφορετική πολιτική. Προσωπικά έφτασα στο συμπέρασμα ότι αυτή η πολιτική δε θα πρέπει να είναι η επίσημη πολιτική του νέο τουρκικού κράτους...Κύριοι, γνωρίζετε ότι ζωή σημαίνει πόλεμος και σύγκρουση. Η νίκη στη ζωή είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τη νίκη στον πόλεμο...Αλλά κύριοι, δε θα πρέπει να αγνοούμε ότι για κάθε επίθεση υπάρχει και μια αντεπίθεση. Και το μέλλον όσων επιτίθενται χωρίς να λαβαίνουν μέτρα πρόληψης μια αντεπιθέσεως είναι η ήττα, η καταστροφή και η εξαφάνιση... Ας θυμηθούμε το παράδειγμα του Αττίλα.. Κύριοι, η βάση της εξωτερικής πολιτικής είναι η εσωτερική κατάσταση...είναι αποδεκτό πως, εξίσου σε Ανατολή και Δύση, η εσωτερική δομή ενός κράτους θα είναι ασθενική και αδύναμη από τη στιγμή που εντός του κράτους υπάρχουν άτομα με διαφορετική μόρφωση και ιδανικά". (M. Kemal, "Λόγοι").

2. Ταυτόχρονα, ο Κεμάλ προσπάθησε να δημιουργήσει ένα δημαγωγικό εθνικιστικό αίσθημα στην τουρκική κοινωνία. Αυτό υπήρξε αναντικατάστατο, επειδή χρειαζόταν την έγκριση και το συντονισμό του λαού προκειμένου να τελέσει τις γενοκτονίες. Στην πραγματικότητα, δημιούργησε το τουρκικό έθνος εκ του μηδενός. Και όλως αιφνιδίως, εμφανίστηκε και ο περίφημος "τουρκικός πολιτισμός". Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι λέξεις "Τούρκος", "Τουρκικά" δεν εκφράζουν πολιτισμικά τίποτα περισσότερο από φθηνές απομιμήσεις των Αραβικών, Ελληνικών, Αρμενικών και Εβραϊκών συνηθειών.

3. Σε ευθυγράμμιση με τις γενικές του τακτικές, ο Κεμάλ προσπάθησε να μετατρέψει την Τουρκία σε δυτική χώρα. Έτσι δημιούργησε καινούργιο Αστικό Δίκαιο, Ποινικό Κώδικα, Επιχειρηματικό Δίκαιο κλπ βασισμένος στα αντίστοιχα Ελβετικά, Ιταλικά και Γερμανικά μοντέλα. Θεώρησε δηλαδή ότι με την εισαγωγή προϊόντων των δυτικών κοινωνιών στην Τουρκία ότι θα εκσυγχρονίζονταν η χώρα. Αυτός ο περίφημος "τουρκικός εκσυγχρονισμός", οδήγησε τελικά σε ένα υβρίδιο. Σήμερα υπάρχουν 3 κύριες πολιτικές δυνάμεις που δρουν στην Τουρκία, που αντιμάχονται το ένα το άλλο επιδιώκοντας διαφορετικούς στόχους:

α. Ο Κεμαλισμός και οι υποστηρικτές του (ο στρατός και τα λεγόμενα "κοσμικά" πολιτικά κόμματα) οι οποίοι ελέγχουν το κράτος.
β. Το ισλαμικό κίνημα με τις αντίστοιχες πολιτικές δυνάμεις. Αντιπροσωπεύουν την "παλαιά Τουρκία", ενός κράτους που σε γενικές γραμμές συνήθιζε να σέβεται τα ατομικά δικαιώματα.
γ. Το αυτονομιστικό Κουρδικό κίνημα.

4. Τέλος, ο Κεμάλ δημιούργησε ένα σύνταγμα για το νέο του κράτος, το οποίο στις βασικές του αρχές διατηρείται σχεδόν αναλλοίωτο μέχρι σήμερα. Ιδού λοιπόν ορισμένα διαφωτισκότατα αποσπάσματα από το σύνταγμα αυτό, όπως αναθεωρήθηκε το 1982 και παραμένει έως σήμερα ενεργό:

ΠΡΟΟΙΜΙΟ. Σε ευθυγράμμιση με την ιδέα του εθνικισμού που περιγράφτηκε και τις μεταρρυθμίσεις κι αρχές που εισήχθησαν από τον ιδρυτή της Δημοκρατίας της Τουρκίας, Ατατούρκ, τον αθάνατο ηγέτη και ανυπέρβλητο ήρωα, αυτό το Σύνταγμα, το οποίο επικυρώνει την αιώνια ύπαρξη του Τουρκικού έθνος και της μητέρας πατρίδας και την αδιαίρετη ενότητα του Τουρκικού Κράτους, ενσωματώνει τα ακόλουθα: Την αναγνώριση ότι δε θα διατεθεί καμμία προστασία σε σκέψεις και γνώμες αντίθετες προς τα Τουρκικά εθνικά συμφέροντα, προς την αρχή του αδιαιρέτου της υπάρξεως της Τουρκίας με το Κράτος και την γη της, προς τις Τουρκικές ιστορικές και ηθικές αξίες ή τον εθνικισμό, τις αρχές, τις μεταρρυθμίσεις και τον εκμοντερνισμό του Ατατούρκ και ότι, όπως απαιτείται από την αρχή της κοσμικότητος,...

ΑΡΘΡΟ 13. Θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες μπορούν να περιοριστούν από τον νόμο, σε συμφωνία με το γράμμα και το πνεύμα του Συντάγματος, με σκοπό τη διασφάλιση της αδιαίρετης ενότητας του Κράτους με τη χώρα και το έθνος του, την εθνική του κυριαρχία, τη Δημοκρατία, την εθνική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, τη γενική ειρήνη, το δημόσιο συμφέρον, τα δημόσια ήθη και τη δημόσια υγεία και επίσης για συγκεκριμένους λόγους όπως αυτοί εκφράζονται σε σχετικά Άρθρα του Συντάγματος.
Οι γενικοί και συγκεκριμένοι λόγοι περιορισμών των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών δε θα συγκρούονται με τις απαιτήσεις για τη δημοκρατική τάξη της κοινωνίας και δε θα επιβάλλονται για καμμια άλλη αιτία πέρα από εκείνη για την οποία συνίστανται. Οι γενικοί λόγοι για περιορισμό που ετέθησαν σε αυτό το άρθρο θα εφαρμοστούν για όλα τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες.

ΑΡΘΡΟ 15. Σε περίοδο πολέμου, κινητοποιήσεως, στρατιωτικού νόμου ή κατάστασης ανάγκης, η εξάσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών θα αναστέλλεται μερικώς ή συνολικώς ή θα λαμβάνονται μέτρα στην έκταση που απαιτείται από τις περιστάσεις, τα οποία θα υποβαθμίζουν τις εγγυήσεις που ενσωματώνονται στο Σύνταγμα, υπό την προϋπόθεση ότι δε θα παραβιάζονται οι υποχρεώσεις από το διεθνές δίκαιο.

ΑΡΘΡΟ 26...... Καμμία γλώσσα η οποία είναι απαγορευμένη από το νόμο δε θα χρησιμοποιείται στην έκφραση και μετάδοση της σκέψης. Οποιαδήποτε γραπτά ή έντυπα έγγραφα, δίσκοι, κασσέτες ή βιντεοκασσέτες και άλλα μέσα έκφρασης χρησιμοποιηθούν προς παράβαση αυτού του άρθρου, θα κατάσχονται αυταπαγγέλτως ή, σε περιπτώσεις όπου η καθυστέρηση κρίνεται επιζήμια, από την αρμόδια αρχή που ορίζεται από τον νόμο.

ΑΡΘΡΟ 28. Ο τύπος είναι ελεύθερος και δε θα λογοκρίνεται. Η ίδρυση εκδοτικού οίκου δε θα υπόκειται σε προηγούμενη άδεια ή σε κατάθεση οικονομικής εγγυήσεως....Απαγορεύονται οι εκδόσεις σε οποιαδήποτε γλώσσα απαγορεύεται από τον νόμο (...).

ΑΡΘΡΟ 38.Η Διοίκηση δε θα επιβάλλει καμμία κύρωση που θα έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της προσωπικής ελευθερίας. Εξαιρέσεις σε αυτό το άρθρο μπορούν να εισαχθούν με νόμο που να αφορά την εσωτερική τάξη των Ενόπλων Δυνάμεων (...).

ΟΙ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ

Όταν μιλάμε για Κεμαλισμό, εννοούμε ένα καθεστώς με τρία βασικά χαρακτηριστικά – τρία «ειδοποιά στοιχεία» καθεστωτικής ταυτότητας:

1. Πρώτον, τον απόλυτο διαχωρισμό ανάμεσα στη δημόσια ζωή και το Ισλάμ. Δεν απαγορευόταν μόνο η συμμετοχή του Ισλάμ στην πολιτική, απαγορευόταν ακόμα και στις βουλευτίνες της Εθνοσυνέλευσης να φοράνε την ισλαμική μαντήλα στο Κοινοβούλιο.
2. Δεύτερον, η απαγόρευση της εθνικής διαφορετικότητας. Υπό τον Κεμαλισμό το Τουρκικό κράτος είναι, δια νόμου, απολύτως ομοιογενές εθνικά. Καμία εθνική μειονότητα δεν γίνεται ανεκτή. Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά του Κεμαλισμού αποτελούν την αντίστροφη καθεστωτική μήτρα εκείνης του Οθωμανικού κράτους. Υπό τους Οθωμανούς, η κοινωνία ήταν πολυεθνική, αλλά η κυριαρχία ήταν του μουσουλμανικού στοιχείου. Υπό τους Κεμαλιστές, η κοινωνία είναι απολύτως Τουρκική εθνική, αλλά η εξουσία είναι απολύτως ανεξίθρησκη. Αν εκλείψει οποιοδήποτε από αυτά τα δύο στοιχεία καταρρέει και το Κεμαλικό καθεστώς. Αν πάψει η εξουσία να είναι απολύτως ανεξίθρησκη (όπως μπορεί να συμβεί με την επικράτηση των ισλαμιστών) ή αν πάψει η κοινωνία να είναι αμιγώς τουρκική από εθνική άποψη, και νομιμοποιηθεί ή ύπαρξη μεγάλης κουρδικής μειονότητας στη χώρα, το Κεμαλικό καθεστώς, καταρρέει. Εξ ού και η μεγάλη δυσκολίανα αποδεχθεί μειονοτικά δικαιώματα για τους Κούρδους (που θεωρούνται επισήμως… «ορεσείβιοι Τούρκοι»).
3. Η τρίτη καθεστωτική σταθερά του Κεμαλισμού είναι ο κυρίαρχος ρόλος του στρατού στο εσωτερικό του κράτους. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας αποφασίζει για την εξωτερική πολιτική, την Άμυνα και τις προαγωγές στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων. Ο στρατός πέρα από τη θεσμική του υπεροχή μέσα στο κράτος, έχει και οικονομική κυριαρχία μέσα στην κοινωνία. Αποτελεί το μεγαλύτερο «επιχειρηματία», ελέγχει άμεσα τεράστιες βιομηχανικές μονάδες, επηρεάζει έμμεσα, πλην αποφασιστικά, ολόκληρους κλάδους της οικονομίας, αναδεικνύει (ή και καταποντίζει, αν το επιθυμεί) επιχειρηματίες, φτιάχνει «νέα τζάκια» κλπ

Αυτή τη στιγμή ο Κεμαλισμός υφίσταται πλήγματα σε δύο από τα τρία μέτωπα που συγκροτούν την καθεστωτική ταυτότητά του: Αφενός πιέζεται να αποδεχθεί δικαιώματα για τους Κούρδους (οι οποίοι σύντομα, ενδέχεται να έχουν ομόσπονδο δικό τους κρατίδιο στο γειτονικό Ιράκ). Αφετέρου, σημαντική μερίδα του τουρκικού λαού φέρνει στην εξουσία τους Ισλαμιστές, τους «αποδιοπομπαίους τράγους» του Κεμαλικού καθεστώτος μέχρι πριν λίγες μέρες.

"ΒΑΛΒΙΔΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ" ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ

Πρέπει να σημειώσουμε ότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες περίπου (μετά το πραξικόπημα Εβρέν, του 1981) το Κεμαλικό καθεστώς, είχε τρεις (συμπληρωματικούς μεταξύ τους) «μηχανισμούς» διάσωσης των κοινοβουλευτικών του προσχημάτων:

1. Πρώτον, ασκούσε απηνείς διωγμούς σε βάρος των κομμάτων που αμφισβητούσαν τις σταθερές του καθεστώτος. Έτσι επανειλημμένως εξαπολύθηκαν διωγμοί τόσο κατά των Κουρδικών Κόμμάτων που κατάφερναν να εκλέξουν βουλευτές (HADEP), όσο και σε βάρος του ισλαμικού Κόμματος, ιδιαίτερα όταν το τελευταίο άρχιζε να γίνεται επίφοβο για την εξουσία (όπως έγινε με την ανατροπή του κ. Ερμπακάν από την Πρωθυπουργία). Η πρόσφατη κυβέρνηση Ερντογάν που αναδείχθηκε ανέπλπιστα και μετ' εμποδίων, παρόλον τον ισλαμικό χαρακτήρα της, παραμένει στην εξουσία υπό την στενή εποπτεία του καθεστώτος, έτοιμη να ανατραπεί από τους στρατιωτικούς με την πρώτη πρόσφορη ευκαρία.
2. Δεύτερον, είχε θέσει το ιδιαίτερα υψηλό όριο του 10% για την εξασφάλιση της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης. Αυτό το όριο ήταν σχεδιασμένο ώστε να αποκλείει την είσοδο μειονοτικών κομμάτων στην Βουλή, ενώ ταυτόχρονα «υποχρέωνε», τις καθεστωτικές δυνάμεις να ενώνονται, ώστε να εξασφαλίζουν μεγάλες πλειοψηφίες και βιώσιμα κόμματα.
3. Τρίτον, καλλιεργούσε την πολιτική «αλλομορφία» του καθεστώτος, δηλαδή την ύπαρξη πολλών καθεστωτικών κομμάτων, ώστε να «απορροφάται» ομαλά η λαϊκή δυσφορία, χωρίς να υπάρχουν περιθώρια αμφισβήτησης του Κεμαλικού καθεστώτος συνολικά.

Οι τρεις αυτοί μηχανισμοί εξασφάλισαν κοινοβουλευτική ισορροπία στο ύστερο Κεμαλικό καθεστώς επί δύο δεκαετίες και πλέον. Ο στρατός έθετε σε κίνηση μηχανισμούς δίωξης σε βάρος κομμάτων που αμφισβητούσαν (με την ύπαρξη τους, όχι αναγκαστικά με την πρακτική τους) τις «σταθερές» του καθεστώτος. Είχε όριο που καθιστούσε δύσκολη την είσοδο μειονοτικών κομμάτων. Είχε πολλά «κοινοβουλευτικά πρόσωπα», ώστε η φθορά διακυβέρνησης να μην εισπράττεται από το καθεστώς συνολικά, αλλά να απορροφάται από ένα καθεστωτικό κόμμα, αναδεικνύοντας ένα άλλο, επίσης καθεστωτικό κόμμα. Ενώ το υψηλό όριο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης, αποθάρρυνε τον κατακερματισμό των αντιπολιτευομένων δυνάμεων του καθεστώτος, δίνοντας τους κίνητρα ώστε να ενώνονται και να δημιουργούν πάντα «βιώσιμη» εναλλακτική λύση.